Η κολλοειδές κύστη είναι μια κύστη που περιέχει ζελατινώδες υλικό και εντοπίζεται στο κέντρο του εγκέφαλου. Σχεδόν πάντα οι κολλοειδείς κύστεις βρίσκονται ακριβώς πίσω από τα τρήμα του Monro, στο πρόσθιο τμήμα της τρίτης κοιλίας.
Λόγω της θέσης τους, μπορεί να προκαλέσουν αποφρακτικό υδροκέφαλο και αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση. Η πιο σημαντική όμως και άκρως επικίνδυνη εκδήλωσή τους είναι επεισόδια αιφνίδιας απώλειας της συνείδησης (drop attacks) που μπορούν να οδηγήσουν και στον αιφνίδιο θάνατο. Αυτές οι κύστεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 1% όλων των ενδοκρανιακών όγκων.
Η κολλοειδής κύστη ταξινομείται στους όγκους εγκεφάλου σύμφωνα με την ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO). Είναι ένας αργά εξελισσόμενος, καλοήθης όγκος του εγκεφάλου. Όπως συχνά συμβαίνει στους όγκους εγκεφάλου, μπορεί ο όγκος μεν να είναι καλοήθης ωστόσο είναι αρκετές φορές πολύ επικίνδυνος και για αυτό επιβάλλεται η άμεση αντιμετώπισή του.
Η διάγνωση μπαίνει με την αξονική και τη μαγνητική τομογραφία. Συχνά μία κολλοειδής κύστη ανακαλύπτεται ως τυχαίο εύρημα σε μια εξέταση που γίνεται για άλλο λόγο πχ για ένα χτύπημα στο κεφάλι.
Η κολλοειδής κύστη συνήθως μεγαλώνει αργά και μπορεί να προκαλέσει υδροκέφαλο οπότε καθίσταται αναγκαία η άμεση αντιμετώπισή της. Επίσης υπάρχει η περίπτωση αιφνίδιας επιδείνωσης στο 10% των ασθενών. Η παλιά άποψη ήταν ότι οι θάνατοι οφειλόταν σε «μετακίνηση» της κύστης γεγονός που οδηγούσε σε οξύ υδροκέφαλο. Η πιο σύγχρονη άποψη όμως είναι ότι η κύστη πιέζει την περιοχή του εγκεφάλου που λέγεται υποθάλαμος η οποία και ρυθμίζει την καρδιακή λειτουργία και έτσι προκαλείται καρδιακή ανακοπή.
Η χειρουργική αφαίρεση της κολλοειδούς κύστης συνιστάται να γίνει όσο πιο άμεσα γίνεται κι αυτό διότι: i) έτσι αποφεύγεται η τοποθέτηση βαλβίδας, εφ’ όσον αίρεται το αίτιο του υδροκεφάλου, ii) αποφεύγεται η πιθανότητα αιφνιδίου θανάτου, και iii) εμποδίζεται η αύξηση του μεγέθους της και η εμφάνιση συμπτωματολογίας από την πίεση των πέριξ εγκεφαλικών σχηματισμών.
Οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται σήμερα από τους νευροχειρουργούς για την απομάκρυνση των κολλοειδών κύστεις εξασφαλίζουν και την γρήγορη ανάρρωση των ασθενών:
1) Ενδοσκοπική αφαίρεση μέσω του νευροενδοσκοπίου.
2) Μεσοημισφαιρική διαμεσολόβιος μικροχειρουργική αφαίρεση.
3) Μετωπιαία διαφλοιική μικροχειρουργική αφαίρεση.
Γενικά η τοποθέτηση κοιλιοπεριτοναϊκής παροχέτευσης μέσω βαλβίδας εγκεφάλου, πρέπει να αποφεύγεται πριν την επέμβαση για την αφαίρεση της κύστης. Ως επιλογή πρέπει να εφαρμόζεται μόνο σε ασθενείς που για άλλους λόγους δεν μπορούν να υποβληθούν σε επέμβαση, ή σε ασθενείς που ο υδροκέφαλος επιμένει ακόμη και μετά την αφαίρεση της κύστης.
