Το τρίδυμο αποτελείται από νευρικές ίνες τόσο κινητικού τύπου για την κίνηση μυών, όσο και αισθητικού τύπου, που μεταφέρουν ερεθίσματα από την περιοχή του προσώπου στον εγκέφαλο. Είναι δηλαδή μικτό νεύρο. Η αισθητική του μοίρα εκφύεται από τους νευρώνες του γασσερείου γαγγλίου. Οι κεντρικές ίνες των νευρώνων αποτελούν το κύριο αισθητικό στέλεχος του τριδύμου και οι περιφερικές ίνες σχηματίζουν τους περιφερικούς αισθητικούς κλάδους του νεύρου (οφθαλμικό, άνω γναθικό, κάτω γναθικό). Η αισθητική μοίρα μεταφέρει ερεθίσματα από το δέρμα του προσώπου, του τριχωτού της κεφαλής (εκτός της ινιακής χώρας) και τους βλεννογόνους των οφθαλμών, της ρινικής και της στοματικής κοιλότητας. Οι κεντρικές ίνες φέρονται στους αισθητικούς πυρήνες του τριδύμου, που εντοπίζονται στο εγκεφαλικό στέλεχος έως το τρίτο αυχενικό μυελοτόμιο. Από τους πυρήνες αρχίζουν άλλες ίνες για ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα, οι οποίες (αφού χιαστούν) καταλήγουν στον ετερόπλευρο θάλαμο και κατόπιν στον αισθητικό φλοιό (κάτω μοίρα οπίσθιας κεντρικής έλικας). Η κινητική μοίρα εκφύεται από νευρώνες του κινητικού πυρήνα του τριδύμου (γέφυρα). Στον κινητικό πυρήνα του τριδύμου καταλήγει η φλοιοπυρηνική οδός. Η κινητική μοίρα συνενώνεται με τον κάτω κλάδο του τριδύμου, παρέχοντας ίνες στους μύες της μάσησης (μασητήρες, πτερυγοειδείς, κροταφίτης).
Ως αναφορά την αιτιολογία της, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν αναγνωρίζεται αιτιοπαθογένεια (ιδιοπαθής). Δευτεροπαθώς νευραλγία τριδύμου αναπτύσσεται λόγω πίεσης από κάποιο αιμοφόρο αγγείο - συνήθως την άνω παρεγκεφαλιδική αρτηρία - κοντά σύνδεσή του με την Γέφυρα. Μία τέτοια συμπίεση (νευροαγγειακή συμπίεση) μπορεί να τραυματίσει το προστατευτικό περίβλημα μυελίνης του νεύρου και να προκαλέσει νευραλγία. Νευραλγία εμφανίζεται και σε ανευρύσματα και εξεργασίες (όγκους) που αφορούν την Γεφυροπαρεγκεφαλιδική γωνία. Όχι σπάνια μπορεί να είναι και μεθερπητικής αιτιολογίας. Η νευραλγία του τριδύμου βρίσκεται πολύ συχνά και στις απομυελινωτικές νόσους και μάλιστα αφορά στο 3-4% των ατόμων που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας.
-η Carbamazepin (Tegretol),
-η Gabapentin (Neurontin) και
-η νεότερη Pregabalin ( Lyrica).
Χαμηλές δόσεις αντικαταθλιπτικών όπως πχ. είναι η αμιτριπτυλίνη πιστεύεται ότι είναι υποβοηθητικά στη θεραπεία του νευροπαθητικού πόνου. Τα οπιούχα αναλγητικά, όπως η μορφίνη και η οξυκωδόνη μπορεί δρουν και αυτά στις εξάρσεις του νευροπαθητικού πόνου, ειδικότερα αν συνδυαστούν με την θεραπεία γκαμπαπεντίνης (Neurontin).
Δεν είναι όμως λίγες οι περιπτώσεις που η συντηρητική αντιμετώπιση αποτυγχάνει και οι ασθενείς βασανίζονται στην κυριολεξία από την νευραλγία, γεγονός που επηρεάζει δραματικά τις συνθήκες ζωής τους. Τότε η μόνη και δραστική λύση έρχεται από την Νευροχειρουργική. Οι χειρουργικές επεμβάσεις που συνηθέστερα χρησιμοποιούνται σήμερα για την αντιμετώπιση της νευραλγίας του τριδύμου είναι:
1. ∆ιαδερµική γαγγλιόλυση του μηνοειδούς γαγγλίου µε ραδιοσυχνότητα (Θερµοπηξία):
Σκοπός της µεθόδου είναι η εκλεκτική καταστροφή των Α-δέλτα και c-ινών (πόνου) ενώ διατηρούνται οι Α-άλφα και Α-βήτα ίνες (αφή). Ένα ηλεκτρόδιο εισάγεται µε ακτινοσκοπική καθοδήγηση στο γασσέριο γάγγλιο µε τοπική αναισθησία και ενώ ο ασθενής ευρίσκεται σε ελαφρά νάρκωση µε ενδοφλέβια ηρεµιστικά. Η επιτυχία της μεθόδου ανέρχεται στο 80% και έχει µικρό ποσοστό υποτροπής. Έχει ελαφρές επιπλοκές όπως η τοπική φλεγµονή ή και σπανιότερα η αιµορραγία. Μόνο µειονέκτηµα η παραµένουσα µικρού βαθµού υπαισθησία.
Γίνεται ένεση αλκοόλης ή γλυκερόλης στην κοιλότητα του Meckel, η οποία είναι γεμάτη με εγκεφαλονωτιαίο υγρό, και δια μέσω της οποίας διέρχονται οι ρίζες του τριδύμου και εδράζεται το Γασσέριο Γάγγλιο. Πιστεύεται ότι η γλυκερίνη και η αλκοόλη καταστρέφουν τις ίνες του τριδύμου προκαλώντας τους αφυδάτωση.
3. Διαδερμική Στερεοτακτική Ριζοτομή.
Με χρήση ειδικού πλοηγού, το τρίδυμο νεύρο πλήττεται με ραδιοσυχνότητες (θερμική καταστροφή) ή έγχυση γλυκερόλης (χημική καταστροφή). Προσφέρει ανακούφιση σε σημαντικό ποσοστό. Παρενέργειες μπορεί να υπάρξουν, η πιο σημαντική από τις οποίες είναι η «επώδυνη αναισθησία» (anesthesia dolorosa), μια κατάσταση που αντιμετωπίζεται δύσκολα.
Eίναι η πλέον σύγχρονη, ελάχιστα επεμβατική και ασφαλέστερη μέθοδος αντιμετώπισης της νευραλγίας. Η χρήση του αξονικού τομογράφου κάνει 100% ακριβή την προσπέλαση του στόχου, ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα τραυματισμού άλλου ιστού (πχ μεγάλου αγγείου). Με ιδανική στόχευση, γίνεται προσπέλαση του ωοειδούς τρήματος (σημείο εξόδου του τριδύμου νεύρου). Παράλληλα, για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα πρόκλησης επώδυνης αναισθησίας του νεύρου, γίνεται ταυτόχρονα και ηλεκτροφυσιολογικός έλεγχος και δοκιμαστική θερμοπηξία, για άμεση εκτίμηση και ακριβέστερη εντόπιση του θεραπευτικού αποτελέσματος, το οποίο αντιλαμβάνεται άμεσα ο ασθενής. Μ΄αυτή τη μέθοδο έχουμε πιθανότητα επιτυχίας πάνω από 90%, σχεδόν όση και με την ανοιχτή χειρουργική επέμβαση.
Είναι η κλασσική και πλέον αποτελεσµατική χειρουργική επέµβαση. Ενδείκνυται σε ασθενείς νεώτερους των 70 ετών που έχουν µικρότερο κίνδυνο επιπλοκών από την γενική αναισθησία. Είναι η µόνη τεχνική που διαφυλάσσει ακέραια την λειτουργία του τριδύµου νεύρου. Περιλαμβάνει την διενέργεια μικρής κρανιοτοµίας οπισθίου βόθρου και την παρασκευή των αγγειακών στοιχείων που βρίσκονται σε επαφή και πιέζουν το τρίδυµο στον υπαραχνοειδή χώρο. Στη συνέχεια αποµακρύνεται η
αγγειακή αγκύλη (loop) από το νεύρο που πιέζει και ο χειρουργός τοποθετεί µεταξύ αγγείου και νεύρου ένα σπόγγο αλκοολούχου πολυβινυλίου ή µικρό τεµάχιο από Teflon για τον µόνιµο διαχωρισµό του αγγείου από το νεύρο. Η χειρουργική θεραπεία έχει σημαντικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Είναι η πλέον αποτελεσματική θεραπεία σε ποσοστό άνω του 90%, χωρίς να επιφέρεται καταστροφική βλάβη του νεύρου με όλους τους επακόλουθους κινδύνους. Μειώνεται η ανάγκη λήψης φαρμάκων, άρα και οι συχνά σοβαρές τους παρενέργειες, ιδίως σε μακροχρόνια χρήση. Παράλληλα όμως δεν παύει να αποτελεί μια βαρειά επέμβαση με ποσοστό ~1% θνητότητας και 10-15% προσωρινής ή μόνιμης νοσηρότητας (αιμορραγία, μηνιγγίτιδα, εκροή εγκεφαλονωτιαίου υγρού από το τραύμα). Απαιτεί περίπου μια εβδομάδα μετεγχειρητικής παραμονής στο νοσοκομείο.
Η βελτίωση των χειρουργικών τεχνικών μειώνει διαρκώς τα ποσοστά θνητότητας και νοσηρότητας, ενώ όλο και περισσότεροι ασθενείς προτιμούν να υποστούν την επέμβαση, παρά να ζουν σε συνθήκες μειωμένης ποιότητας ζωής λόγω του αφόρητου πόνου.
Άλλη σύγχρονη τεχνική είναι η στερεοτακτική ραδιοχειρουργική με γ-knife (Gamma Knife Radiosurgery), μια μέθοδος που δεν απαιτεί ανοιχτή επέμβαση (αναίμακτη), αλλά χρειάζεται χρόνο για να επιδράσει στα συμπτώματα και δεν έχει εγγυημένη επιτυχία.
