O όρος "Νευροπλοήγηση" ή neuronavigazione, χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται από τους νευροχειρουργούς, με σκοπό την καθοδήγηση - πλοήγηση στην περιοχή του κρανίου ή της σπονδυλικής στήλης κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.
Στην νευροχειρουργική και ειδικά στα πλαίσια της χειρουργικής εγκεφάλου, η δυνατότητα πλοήγησης επιφέρει τέτοια πλεονεκτήματα, ώστε η χρήση της να θεωρείται πλέον απαραίτητη σε πολλές νευροχειρουργικές επεμβάσεις.
Η τεχνική της νευροπλοήγησης παρέχει μεγαλύτερη χειρουργική ακρίβεια, μικρότερη χειρουργική τομή, δυνατότητα προγραμματισμού του χειρουργείου σε συνθήκες εικονικής πραγματικότητας, πιο σύντομο χρόνο χειρουργείου, μικρότερη παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο και ταχύτερη επιστροφή στην καθημερινή του ζωή, ελαχιστοποιώντας τους κινδύνους επιπλοκών.
Η νευρο-απεικονιστικά καθοδηγούμενη χειρουργική του εγκεφάλου μέσω της νευροπλοήγησης και της ταυτόχρονης χρήσης ρομποτικού μικροσκοπίου βασίζεται στις αρχές της Στερεοταξίας. Ο εγκέφαλος θεωρείται ως "γεωμετρικό τρισδιάστατο σχήμα" το οποίο τέμνεται από τρία υποθετικά επίπεδα στους άξονες του χώρου, σύμφωνα με το Καρτεσιανό Σύστημα Συντεταγμένων. Οποιοδήποτε σημείο του εγκεφάλου ορίζεται έτσι από ακριβείς συντεταγμένες, όπως ακριβώς λειτουργούν τα δορυφορικά συστήματα πλοήγησης-G.P.S.
Η νευροπλοήγηση παρέχει ακριβέστατη καθοδήγηση κατά τη διάρκεια του χειρουργείου αντιστοιχίζοντας το χειρουργικό πεδίο σε ένα τρισδιάστατο μοντέλο του ασθενούς, το οποίο έχει αποθηκευθεί στη μνήμη του συστήματος σε μορφή εικόνων μαγνητικής και αξονικής τομογραφίας και το οποίο προβάλλεται στην οθόνη του συστήματος.
Με αυτόν τον τρόπο οι εικόνες της μαγνητικής ή αξονικής τομογραφίας μεταβάλλονται σε σημειακούς χάρτες, που αντιστοιχούν σε κάθε σημείο του χειρουργικού πεδίου. Στο τρισδιάστατο μοντέλο του πλοηγητή αναγνωρίζονται αυτόματα σημαντικές ανατομικές περιοχές, όπως ο όγκος που πρέπει να αφαιρεθεί, τυχόν αρτηρίες, φλέβες, λειτουργικά τμήματα του εγκεφάλου ή εγκεφαλικές συζυγίες (νεύρα), τα οποία τον περιβάλλουν και πρέπει να προστατευθούν. Το περίγραμμά τους προβάλλεται στην οθόνη του μικροσκοπίου και ο χειρουργός το αντιλαμβάνεται ως εικονικό σχήμα στην επιφάνεια του χειρουργικού πεδίου, γνωρίζοντας έτσι την ακριβή θέση των ανατομικών περιοχών κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
Η δυνατότητα ενσωμάτωσης πληροφοριών από λειτουργικές εξετάσεις του εγκεφάλου (λειτουργική μαγνητική τομογραφία, απεικόνιση τανυστή διάχυσης, PET), οι οποίες οριοθετούν τα μη ορατά στο ανθρώπινο μάτι κέντρα κίνησης ή λόγου, καθιστά τη χειρουργική αντιμετώπιση ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη.
Οι κυριότερες εφαρμογές της νευροπλοήγησης στην νευροχειρουργική σήμερα είναι:
1) Αφαίρεση όγκων εγκεφάλου:
Χαμηλού και υψηλού βαθμού γλοιώματα.
Όγκοι βάσης κρανίου.
Μηνιγγιώματα.
Όγκοι τρίτης κοιλίας.
Όγκοι οπισθίου βόθρου.
Μεταστατικοί όγκοι.
2) Βιοψίες.
3) Αποστήματα εγκεφάλου.
4) Εισαγωγή κοιλιακού καθετήρα.
5) Ενδοσκοπική Νευροχειρουργική.
6) Ανευρύσματα.
7) Αρτηριοβλεβώδεις δυσπλασίες.
8) Χειρουργική επιληψίας και λειτουργική νευροχειρουργική.
9) Σε επεμβάσεις της Σπονδυλικής Στήλης κυρίως σε σπονδυλοδεσίες.
Σε καμία περίπτωση τα υπάρχοντα συστήματα νευροπλοήγησης δεν αντικαθιστούν τη γνώση και την εμπειρία του χειρουργού και δεν είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν ως "ρομπότ". Ο χειρουργός κρατά και καθοδηγεί τα εργαλεία με τα χέρια του. Ρομποτικά εργαλεία συνδέονται με τα συστήματα αυτά αλλά σε κάθε περίπτωση όλα εξαρτώνται από τον χειρουργό, ο οποίος εντέλει εκτελεί την επέμβαση, ενισχύοντας τις δυνατότητές του μέσω της καθοδήγησης από τον νευροπλοηγητή.
