Το κενό τουρκικό εφίππιο (επίσης γνωστό και ως άδειος βόθρος της υπόφυσης) είναι ένα καταρχάς ακτινολογικό εύρημα, και το όνομά του περιγράφει επακριβώς την "παθολογία του": ο αδένας της υπόφυση συρρικνώνεται ή αμβλύνεται, και την πλήρωση του τουρκικού εφιππίου, δηλαδή την "κενή σέλα", αναλαμβάνει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Πιστεύεται ότι προκύπτει από κήλη του αραχνοειδούς χώρου εντός του βόθρου της υπόφυσης, μέσω ανεπάρκειας του διαφράγματος του τουρκικού εφιππίου: παρά το γεγονός ότι αυτό μπορεί να συμβεί σε ασθενείς με φυσιολογική πίεση ΕΝΥ, είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν υπάρχει ενδοκρανιακή υπέρταση. Το κενό τουρκικό εφίππιο μπορεί να ανακαλυφθεί είτε στον ακτινολογικό/διαγνωστικό έλεγχο ορμονολογικών διαταραχών της υπόφυσης, είτε ως τυχαίο εύρημα κατά την απεικόνιση του εγκεφάλου.
Μπορεί να διακριθούν δυο κατηγοριοποιήσεις:
*πρωτογενείς ή ιδιοπαθείς περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν αναγνωρίζεται από το ιστορικό των ασθενών κάποια αιτιολογία. Σχετίζονται με την παχυσαρκία και την υψηλή αρτηριακή πίεση στις γυναίκες. Η διαταραχή μπορεί να είναι ένα σημάδι της ιδιοπαθούς ενδοκράνιας υπέρτασης.
*δευτερογενείς ή δευτεροπαθείς περιπτώσεις, δηλαδή εκείνες με αναγνωρίσιμη αιτία της συρρίκνωσης της υπόφυσης, όπως μετά από ακτινοθεραπεία/χειρουργική επέμβαση/αιμορραγία της υπόφυσης. Συνήθως στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει και έκδηλη ορμονική υποφυσιακή ανεπάρκεια.
Η διαφορική διάγνωση αφορά άλλες κυστικές βλάβες της περιοχής της υπόφυσης όπως αραχνοειδής κύστη, κύστη Rathke, κρανιοφαρυγγίωμα, κυστικό μακροαδένωμα, επιδερμοειδής κύστη, κ.α. Η κύρια όμως διαφορική διάγνωση αφορά να εξετάσει αν το κενό τουρκικό εφίππιο συνδυάζεται με ενδοκράνια υπέρταση, τόσο πρωτοπαθής όσο και δευτεροπαθής.
Ως μεμονωμένο/τυχαίο εύρημα δεν απαιτούν θεραπεία, και έχουν μικρή κλινική σημασία. Αν είναι όμως δευτεροπαθούς αιτιολογίας, η θεραπεία για την ενδοκρινική δυσλειτουργία που σχετίζεται με δυσλειτουργία της υπόφυσης είναι συμπτωματική και υποστηρικτική. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειάζεται χειρουργική επέμβαση. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι όταν ένα άδειο τουρκικό εφίππιο στο πλαίσιο ιδιοπαθούς ενδοκράνιας υπέρτασης, η επιτυχής θεραπεία της πάθησης έχει αναφερθεί να οδηγεί στην αποκατάσταση της κενής σέλας, με την υπόφυση να ανακτά ένα μεγαλύτερο και πιο κανονικό μέγεθος.
Ως μεμονωμένο/τυχαίο εύρημα δεν απαιτούν θεραπεία, και έχουν μικρή κλινική σημασία. Αν είναι όμως δευτεροπαθούς αιτιολογίας, η θεραπεία για την ενδοκρινική δυσλειτουργία που σχετίζεται με δυσλειτουργία της υπόφυσης είναι συμπτωματική και υποστηρικτική. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειάζεται χειρουργική επέμβαση. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι όταν ένα άδειο τουρκικό εφίππιο στο πλαίσιο ιδιοπαθούς ενδοκράνιας υπέρτασης, η επιτυχής θεραπεία της πάθησης έχει αναφερθεί να οδηγεί στην αποκατάσταση της κενής σέλας, με την υπόφυση να ανακτά ένα μεγαλύτερο και πιο κανονικό μέγεθος.
